Gastrointestinal Kanser Tarama Programı
Gastrointestinal sistem (GIS, sindirim sistemi) kanserlerinin büyük kısmını yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalınbağırsak, karaciğer, safra yolu, safra kesesi ve pankreas kanserlerinden oluşmaktadır (1). ABD de yapılan çalışmada sindirim sistemi kanserleri (n: 348,840) tüm sistem kanserleri olgularının (n: 1,958,310) %18’ini oluşturduğu ifade edilmiştir.
Prostat kanseri dışlandığında en sık görülen kanser sindirim isteminden
kaynaklı oluşmaktadır. Gastrointestinal sistem kanserlerinin ölümle sonuçlanma ihtimali diğer sistem kanserinden de yüksektir. Covid-19 pandemisi nedeniyle 2020 yılından başlayarak, 1990 yılından buyana kansere bağlı ölümlerin azalma eğilimi ters yönde kırılmış ve 2023
yılında istatistiklerine göre de henüz 2019 öncesine dönmemiştir (1). Bu nedenle hem toplumda ve hem de sağlık profesyonellerinde bu konuda farkındalığı arttırmak için mevcut olan tarama programlarının kapsamının yükseltilmesi ve öne çıkartılması gerekliği doğmuştur.
Resim 1: ABD de 2023 yılı cinsiyete göre kanser sıklığı ve kansere bağlı ölüm sıklığı
Sindirim sistemi kanserlerinden en sık olanlardan kolorektal (kalınbağırsak ve rektum) kanserleri için tüm Dünyada ve ülkemizde tarama programları vardır. TC Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü kadınlarda meme ve rahim ağzı kanseri ve hem kadın hem de erkekler için kolorektal kanser tarama programını ulusal düzeyde başlatmıştır (2). Buna göre, kolorektal kanser taramaları;
- 50-70 yaş aralığındaki erkek ve kadınlarda 2 yılda bir gaitada gizli kan testi yapılması,
- 50-70 yaş arasında 10 yılda bir Kolonoskopi yapılmaktadır.
Aynı program Dünya Sağlık Örgütü tarafından da önerilmektedir (3). Diğer sindirim sistemi kanserinde bu tip etkin tarama programları mevcut değildir. Bununla birlikte ülkeler kendi kanser sıklıklarına göre ulusal programlar geliştirmektedir. Örneğin Kore ve Japonya gibi mide kanserinin sık görüldüğü ülkeler 45 yaş sonrası tüm toplumu mide kanseri ve öncül lezyonları için üst sindirim sistem endoskopisi ile taramaktadır. Dünya Sağlık Örgütü karaciğer ve mide kanseri için de etkin tarama programı oluşturma çalışmalarını sürdürmektedir (3). Bu arada ABD kolon kanseri görülme yaşının erken yaş grubuna kayması nedeniyle taramaya başlama yaşını 45 yaşını da dahil ederek güncellemiştir (4). Diğer tarama programlarına olan uyum “kolorektal kanser tarama” programında kolonoskopinin maliyet, ulaşma güçlüğü ve invaziv bir yöntem olması nedeniyle daha düşüktür.
KAYNAKLAR:
1. Siegel RL, Miller KD, Sandeep Wagle N and Jemal A Cancer statistics,2023
Siegel RL, Miller KD,Wagle NS, Jemal A. Cancerstatistics, 2023. CA Cancer J Clin. 2023;73(1):17‐48.
2. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-taramalari.html
3. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/351396/9789289057561-eng.pdf
4. https://www.uspreventiveservicestaskforce.org/uspstf/recommendation/colorectal-cancer-screening